حسینیه دزاشیب

 در سرازیری خیابان فرسوده بوعلی آنجا که پیچ و واپیچش هنوز بوی قدمت چند صد ساله می‌دهد و شیروانی و دیوارهای کاهگلی‌اش پابرجاست حسینیه‌ای بنا شده به قدمت همین خیابان. انگار اینجا اصلا دست نخورده است و در میان این تاریخ هنوز دست نخورده، حسینیه‌ای پیداست مسقف به شیروانی و تیرچه‌های چوبی که از یک سو به یک مغازه حلبی‌سازی و از سوی دیگر با کوچه مرتبط است. اهالی برای ورود به حسینیه از در رو به خیابان بوعلی استفاده می‌کنند و دو در دیگر آن اکثر اوقات بسته است. درون محوطه اصلی حسینیه حوضی است آبی رنگ و چند ضلعی که اطرافش پر است از گلدان و فواره‌هایی که قطره‌های آب را در هوا می‌پراکنند. میان سالن، الوارهای چوبی به شکل ستون قرار گرفته و الوارهای سقف شیروانی به وضوح دیده می‌شود. ارتفاع سقف از سطح زمین نسبتا زیاد است.داخل آن و قسمت شمالی _ جنوبی‌اش طاق‌نماهایی دو طبقه دیده می‌شود. در سمت شرقی هم طاق‌نمایی است برای تجمع زنان. در سمت شمال از خارج که به حسینیه نگاه می‌کنی کرکره و پلاک مغازه‌هایی بر دیوار نمایان است که روزگاری فعالیت می‌کردند و الان جزیی شده‌اند از حسینیه. 

  حسینیه دزاشیب از دو قسمت تشکیل شده که در زمان قدیم قسمت شرقی آن تا نزدیک حوض ،مسجد محقر و کوچکی بود که به خاطر همجواری آن با مسجد بالا (مسجد امیرالمومنین)، استفاده‌ای از آن نمی‌شد. در زمان «رضا قلی‌خان مجدالممالک»، حاکم سی‌و سه پارچه از شمیران، دستور داده شد تا زمین پشت مسجد که محل چرای حیوانات اهلی بود روی مسجد انداخته شود و بدین ترتیب تکیه یا حسینیه دزاشیب شکل گرفت. مغازه‌هایی هم در قسمت شمالی آن احداث شد تا با گرفتن اجاره سالی هفده تومان مخارج حسینیه تامین شود. 

این مغازه‌ها پیش از انقلاب در حال فعالیت بودند و تا سال 1335 نیز اجاره پرداخت می‌کردند که بعد از این مدت به حکم پیش‌نماز مسجد از دادن اجاره معاف شدند. 
«عزت‌الله رکوعی»، یکی از هالی دزاشیب و از کسانی که در این منطقه پژوهش‌های بسیاری انجام داده ،می‌گوید: «قدمت این حسینیه به صد و بیست تا صد و سی سال پیش می‌رسد یعنی بعد از تکیه نیاوران که در زمان ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد این تکیه در این منطقه قدیمی‌ترین است. البته مسجد بالا هم قدمتی معادل دوران زندیه داشت اما به دلیل بازسازی‌های مکرری که در آن صورت گرفته دیگر اثری از شاخص‌های تاریخی آن باقی نمانده است. 

طاق‌نماهایی که داخل حسینیه هستند پیشینه قدیمی دارند. در گذشته هر طایفه که برای مراسم سوگواری و عزاداری هزینه پرداخت می‌کرد مالک یکی از این طاق‌نماها می‌شد تا با گذاشتن سماور و چای و آب و شربت از عزاداران پذیرایی کند. آنطور که قدیمی‌های محل می‌گویند دور تا دور دیوارهای حسینیه هم پر از نقاشی‌های «قوللر آغاسی» به سبک قهوه‌خانه‌ای بوده که هر کدام نشان دهنده یکی از صحنه‌های روز عاشورا بود که به حکم پیش‌نماز محل مبنی بر اینکه در هنگام نماز نباید تصویری روبه‌روی نمازگزار باشد، روی آنها رنگ شده است. 
هم اکنون این آثار هنری که روی دیوار گچی حسینیه نقش بسته بودند زیر رنگ مدفون شده‌اند. البته به تازگی تابلوهای «گداعلی عباسی»، هنرمند و نقاش سبک قهوه‌خانه‌ای و از اهالی همین محله بالای دیوارها نصب شده است. مساحت حسینیه بیش از 500 متر مربع است که طبق گفته عزت‌الله رکوعی ساختمان کنونی حسینیه به استثنای شیروانی آن به همت مردم و توسط مرحوم «رضاقلی خان مجدالممالک» ساخته شده که شیروانی آن نیز توسط مرد خیری به نام حاج‌محمدعلی یخچالی فرزند مرحوم گداعلی زده شد. البته عده‌ای دیگر از اهالی بر این باورند که اعتبار احداث شیروانی این حسینیه با هزینه شخصی «حاج سیدمجتبی بنا»‌ از اهالی دربند به قیمت یک هزار و صد تومان تامین شده است. 
پیش از سال 1335 یعنی زمانی که حسینیه تنها چهاردیواری بیش نبود مردم طی مراسم عزاداری برای گرم کردن خود از جاجیم و گلیم و آتش و کرسی استفاده می‌کردند. 
«بابایی»، یکی از اهالی خیابان بوعلی که از دوران طفولیت این حسینیه را به خاطر می‌آورد و الان پنجاه سال دارد، در مورد مراسم این حسینیه می‌گوید: «از سال 1352 تاکنون هیاتی به نام هیات «مکتب‌المهدی» در این مکان تاسیس شد که تاکنون نیز فعالیت دارد. اعضای این هیات متشکل از هشتاد نفرند که خود نیز جزو یکی از آنها هستم.» 
این هیات شب سه شنبه هر هفته مراسمی را برگزار می‌کند که به سوگواری و عزاداری و در ایام تولد به شادی می‌پردازند.
می‌گوید: «می‌توان گفت این حسینیه از معدود مکان‌هایی است که در آن نماز صبح به جماعت برگزار می‌شود و تمامی سی شب محرم عزاداران اطعام می‌شوند.» 
تمامی مخارج این حسینیه از طریق موقوفه‌های آن تامین می‌شود. 
بنا به گفته سازمان میراث فرهنگی کشور حسینیه دزاشیب اخیرا مورد بازدید کارشناسان میراث قرار گرفته تا پس از بررسی‌های انجام شده در فهرست آثار ملی به ثبت رسد.